Entobilim Çevre Sağlığı Tic. Ltd. Şti.
Tür: Diptera (iki kanatlı)
Bir çift zar kanat; parçalama özelliğine sahip olan veya olmayan emme özellikli ağız bölümleri, büyük bileşik gözler; 5 bölümlü; yumurta, larva, pupa ve yetişkinlik aşamaları ile komple metamorfoz.
Familya: Musciade
Yaygın Karasinek (Musca Domestica): Yetişkinler 6-8 mm boya ve 13-15 mm kanat açıklığına sahiptir; 4 boylamasına koyu şeritli gri göğüs; son karın bölümlerini kapatacak şekilde genişleyen merkezi koyu renkli bant ile karnın bazal yarısı devetüyü renginde ve kenarlarda ara sıra şeffaf; hareketsizken kanatlar açık; damar yapısı itibarıyla apikal uçta 4. damarın keskin yukarı doğru kıvrılımı.
Daha Seyrek Görülen Karasinek (Fannia canicularis): Yetişkinler 6 mm boya ve 12mm kanat açıklığına sahiptir; 3 boylamasına şeritli gri göğüs; diğer karasineğe göre daha seyrek görülür; karnın alt kısmında yoğun kare yama: hareketsizken kanatlar geriye doğru toplanır; damar yapısı itibarıyla 4. damar kanat kenarına doğru düz açılır.
Yaygın karasinek (Musca Domestica) her yerde olan bir haşere türü olup en az 8 kilometrelik (5 mil) bir uçuş menziline sahiptir. Kapalı mekanlarda son derece aktiftir. Soğuk iklimlerde üreme genellikle kış öncesi sona erer ve karasinekler kıs mevsiminde pupa veya ergin evresine girer. Fakat sıcak ortamlarda yaygın karasinekler aktif kalır ve yıl boyunca üremeye devam eder.
Daha seyrek görülen karasinekler (Fannia canicularis) sıklıkla kümes çiftliklerinde görülür. Düzensiz bir uçma paternine sahiptirler ve sıklıkla kapalı mekan ışık kaynaklarının etrafında büyük sayılar halinde uçarlar. Daha seyrek görülen karasinekler, yaygın karasineklere göre soğuk hava koşullarını daha iyi tolere ederler.
Bu cins kış mevsimini başlıca pupa formunda geçirir fakat yaygın karasineklerde olduğu gibi yetişkinler sıcak ortamlarda aktif kalır ve yıl boyunca üremeye devam eder.
Yaygın karasinekler bağırsak kurtlarını veya bunların yumurtalarını yayabilirler ve dizanteri, gastroenterit, tifo, kolera ve tüberküloz gibi hastalıkların potansiyel taşıyıcılarıdır. Eş düzeyde rutubetli, çürümüş materyaller veya insanlarca tüketilmek üzere saklanan gıda maddeleri olabilecek olan sıvıya dönüştürülebilir yiyecekler üzerinde sık görünürler ve bu yiyeceklerden beslenirler.
Sinekler sindirim sularını ve mide muhtevasını yiyeceklerin üzerine kusmak suretiyle yiyeceklere bulaştırırlar. Bu “sıvı” daha sonra emme özelliğine sahip ağız bölümleri tarafından emilir ve sinek bu şekilde patojen organizmaları içine alır ve bu organizmalar diğer yüzeylerle temas halinde transfer edilir veya sinek beneği olarak biriktirmek üzere bağırsak boyunca ilerleyerek hayatta kalır. Sinek beslenirken veya dışkısını çıkartırken oluşan sinek lekeleri, satış noktasında yumurtalar gibi kontamine çiftlik ürünlerin reddedilmesine neden olur. Sinekler ayrıca çöplükler veya hayvan barınakları gibi üreme alanlarından kaynaklanan istilaları içeren önemli problemlere yol açmalarından ötürü çevre sağlığı makamlarının sık şikayet konusu yaptıkları bir konudur.
Daha seyrek görülen karasinekler, yaygın karasineğe göre daha uzun mesafeler uçar ve dinlenmek için daha az zaman harcar. Bu türün dişilerin üreme alanlarına yakın kalma eğilimi gösterirken yalnızca erkekler göç eder. Bu nedenlerden ötürü F. Canicularis, M. Domestica’ya göre hastalıkları yayma düzeyi daha düşüktür fakat büyük popülasyonlar ve benzeri beslenme alışkanlıkları, bu karasineğin hastalık taşıyıcısı olarak önemli bir potansiyele sahip olabileceği anlamına gelmektedir. Bu cins ara sıra bağırsak veya üriner myiasis taşıyıcısı olarak nitelendirilmiştir.
Yaygın Karasinekler
Dişi karasinekler yetişkin hale geldikten sonra 48 saat içinde yumurta bırakmaya başlar. 1-3 ay süren yetişkinlik döneminde her seferinde 100-150 yumurta bırakarak dört beş kez yumurtlayabilir. İnci beyazı renkli silindirik yumurtalar 1 mm uzunluğunda olup ev atıkları veya gübre gibi rutubetle çürüyen maddelerin üzerine bırakılır. Yumurtalar 8-48 saat kuluçkada kalarak düzgün, beyaz, bacaksız kurtçuk larvasına dönüşür. Bu larvalar ışıktan uzak durarak 21-32˚C arası optimum sıcaklıklarda durmaya çalışır ve 3 ay sonunda 10-12 mm boyunda ergin karasineklere dönüşür.
Yaz mevsiminde larva gelişimi bir kaç gün içinde tamamlanabilir fakat kış mevsiminde bu süre bir aydan uzun olabilir. Larva gelişerek toprak gibi daha soğuk civar alanlara gitmek üzere üreme alanını terk eder. Burada sarı, kahve veya siyah renkli ve 6 mm uzunluğunda pupa olarak gelişme gösterir. Koşullara bağlı olarak 3-4 gün sonra erginliğe adım atar. Komple hayat döngüsü genellikle sıcaklığa bağlı olarak bir ile dört hafta arasında tamamlanır.
Büyük popülasyonların gelişmesi için yüksek bir potansiyelin bulunduğu açıktır. Uygun koşullar altında bir sezonda 12 jenerasyona kadar üreyebilirken tropik iklim koşullarında bu üreme oranı daha büyük olacaktır.
Daha Seyrek Görülen Karasinekler
Daha seyrek görülen karasinekler kümes hayvanlarının gübrelerinde üremeyi sever fakat rutubetle çürüyen maddelerde de üremektedir. Dişi 10 günlük olduğunda yumurtlamaya başlar. Yumurtalar muz şekillidir. 1 mm uzunlukta olup sıvı ortamda yüzmeye yardımcı olan bir çift boylamasına çizgiye sahiptir. Yassı, bacaksız, gri-kahve renkli kurtçuklar 24-48 saat kuluçkada kalır. Sırt alanlarındaki kıllı kabarcıkların yarı sıvı ortamlarda ilerlemeye ve yüzmeye yardımcı olduğu düşünülmektedir. Kuluçkadan yeni çıkan larva uygun nitelikte bir yiyeceğe girmeden önce sıklıkla bir süre etrafta dolanır. Larva gelişimi en az 8 gün sürmektedir ve bu süre zarfında larva üç evreden geçer ve son olarak 6 mm’lik bir boya erişir. Pupa evresi daha kuru bir yer gerektirir ve en az 10 gün sürer. Daha soğuk koşullarda daha uzun sürmesine karşın yumurtadan erginliğe geçiş 3 hafta alır.
Karasinekler hızlı, verimli üreme alışkanlıklarına ve yüksek morbiditeye sahiptir. Karasineklerin hayat döngüsünü kırmak için kontrol yöntemleri larvaları ve ergin karasinekleri ele almalıdır.
a) Hijyen/yönetim
Potansiyel üreme alanları ve gıda kaynaklarının sınırlandırılabilmesi için yeterli düzeyde hijyen gereklidir.
Evsel çöpler: evsel çöpler iyice kapatılmış çöp kutularında muhafaza edilmeli ve fazla bekletilmeden tasfiye alanlarına nakledilmelidirler. Yüksek risk taşıyan materyaller torbalarda tutulmalı ve mümkün olan her durumda yakılmalıdır. Çöplükler en az 230 mm (9 inç) derinlikte toprakla örtülmeli ve daha sonra sıkıştırılmalıdır. Bu uygulama erginlerin ortaya çıkmasını asgariye indirecek ve larvaların hayatta kalamayacağı fermentasyon sıcaklıklarını artıracaktır.
Çiftlik gübreleri: Özellikle sızıntı yapan sulardaki besin maddelerinin ideal, rutubetli üreme koşullarını oluşturduğu kümeslerde olmak üzere gübreler mümkün olduğunca kuru tutulmalıdır. Hayvan gübrelerinin saklanmasında kullanılan biyotermik yöntem, gübrelerin bir küp şekilli yığın halinde sıkıştırılmasını içermekte olup özellikle at gübreleri için uygun bir yöntemdir. Bu saklama şekli gübreliklerde larva için öldürücü olan bir örnek, kalıcı bir fermentasyon sağlar. Ayrıca yumurta bırakılmasının önlenmesi ve fermentasyon ısısının korunması amacıyla yığınların örtülmesi için katranlı muşamba da kullanılabilir.
1.18 mm çapında delikli karasinek telleri (temizlik için kolaylıkla çıkartılabilir), perdeler, cibinlikler veya kauçuk kanatlı kendinden kapanan kapılar kullanılarak ergin karasineklerin binalara girmesi önlenebilir.
b) Insektisitler
En iyi sonuçları elde etmek için rezidüel özellikli insektisit ve karasineklere karşı çekici özellikte yemler içeren entegre kontrol yöntemi iyi hijyenle birlikte uygulanmalıdır.
